Przedszkole nr 1 w Wolsztynie

WYSZUKIWARKA

Program Profilaktyki Logopedycznej

Przedszkole nr 1 „Tęczowa lokomotywa” w Wolsztynie

PROGRAM PROFILAKTYKI LOGOPEDYCZNEJ

„BĘDĘ PIĘKNIE MÓWIĆ”

                                                                                „Należy do dobrego wychowania dzieci,
                                                                                              ażeby dobrze wykształcić narzędzie mowy,
                                                                                                ażeby dzieci nauczyć każde słowo doskonale,
                                                                     wyraźnie i czysto wymawiać.
                                                                                      I to będzie pierwsza nauka, którą dzieci
                                                                 powinny odebrać od matki,
                                                         ojca i wychowawców”.
                                                                                                     ( Śniadecki J., 1805 r.)

Opracowanie:
mgr Anna Kulus – logopeda, nauczyciel

SPIS TREŚCI

Wstęp

I. Założenia programu i sposoby realizacji

II. Cele główne i szczegółowe

III. Metody i formy pracy

IV. Etapy realizacji programu

V. Planowane efekty

VI. Ewaluacja

VII. Propozycje profilaktycznych ćwiczeń logopedycznych: oddechowych, fonacyjnych, oddechowo – fonacyjnych, motoryki narządów mowy

Bibliografia

WSTĘP

Z całą pewnością mowa jest bardzo istotną umiejętnością człowieka. To głównie dzięki niej porozumiewamy się ze światem, wyrażamy swoje pragnienia, nazywamy emocje. Rozwój mowy jest procesem, który trwa latami. Bardzo dobrze, jeśli przebiega on harmonijnie, zgodnie z przyjętymi normami. Niestety coraz rzadziej tak się dzieje. Pracując jako logopeda i nauczyciel edukacji przedszkolnej obserwuję, że z roku na rok, zwiększa się liczba dzieci potrzebujących terapii logopedycznej. Dziecko w wieku przedszkolnym powinno, w jak największym stopniu doświadczać oddziaływań stymulujących rozwój mowy, aby pomogły mu one w przezwyciężeniu nieprawidłowości powstałych w omawianym zakresie. Trzeba mieć na uwadze również to, że utrwalone wady wymowy, mogą spowodować zmniejszoną aktywność dziecka na zajęciach, izolację od grupy rówieśniczej a z czasem, przyczynić się do zaniżonej samooceny dziecka.

I. ZAŁOŻENIA PROGRAMU I SPOSOBY REALIZACJI

Podstawowym założeniem programu jest stymulowanie rozwoju mowy wszystkich dzieci uczęszczających do przedszkola – zarówno tych, u których rozwój mowy przebiega prawidłowo, jaki tych spośród przedszkolaków, u których rozwój mowy jest opóźniony, występują wady wymowy czy też inne zaburzenia mowy. Pozostałe z założeń to:

· Program profilaktyczny jest realizowany we wszystkich grupach przedszkolnych,
· Zajęcia z zakresu profilaktyki logopedycznej prowadzą wszyscy nauczyciele pracujący w przedszkolu i logopedzi,
· Wybrane propozycje z programu są włączane w codzienne zajęcia wychowawczo- dydaktyczne,
· Każde ćwiczenie wykonuje najpierw prowadzący (logopeda, nauczyciel) a dopiero potem dziecko,
· Jeśli w zabawie wykorzystuje się różnego rodzaju rekwizyty, np. wiatraczek, piórka, to dziecko powinno zapoznać się z nimi przed przystąpieniem do ćwiczeń,
· Zgodnie z zasadą stopniowania trudności ćwiczenia zaczyna się od najłatwiejszych, stopniowo przechodząc do coraz trudniejszych. Ćwiczenia oddechowe rozpoczyna się na przykład od tych, które mobilizują wyłącznie aparat oddechowy (dmuchanie, chuchanie itp.), a kończy na ćwiczeniach łączących oddychanie z mówieniem. Z kolei przeprowadzając ćwiczenia słuchowe, zaczynamy od różnicowania dźwięków z otoczenia, następnie przechodzimy do różnicowania izolowanych głosek, a kończymy ćwiczeniami analizy i syntezy słuchowej,[1]
· Każdy nauczyciel w przedszkolu otrzyma zestaw materiałów logopedycznych przeznaczony do codziennych ćwiczeń. Zaproponowane ćwiczenia ortofoniczne, w których skład wchodzą: ćw. oddechowe, oddechowo- fonacyjne, usprawniające narządy mowy, słuchowe, oraz artykulacyjne, zabawy i gry logopedyczne – można stosować w pracy indywidualnej, grupowej i zbiorowej, ze wskazaniem dwóch pierwszych form pracy, jako najbardziej korzystnych dla dziecka,
· Zakłada się ścisłą współpracę logopedy z nauczycielami i rodzicami w celu zaangażowania ich do świadomej i systematycznej pracy nad kształtowaniem prawidłowej wymowy przedszkolaków.
· Opracowany program ma za zadanie także zwiększyć świadomości rodziców o profilaktyce logopedycznej, rozwoju mowy. Dlatego w trakcie realizacji programu logopeda przygotuje informacje, w których omówione zostaną powyżej wymienione treści. Ponadto program autorski, wraz z zestawem proponowanych ćwiczeń, zostanie opublikowany na stronie internetowej naszej placówki, dzięki czemu rodzice będą mogli doskonalić nabyte przez dziecko sprawności ćwicząc z nim w domu. Rodzice mogą również skorzystać z możliwości indywidualnych konsultacji z logopedą, dotyczących rozwoju mowy swojego dziecka.
· Program będzie rozbudowywany o ciekawe scenariusze do prowadzenia logopedycznych zabaw grupowych.

Trzeba pamiętać, że powodzenie każdych ćwiczeń logopedycznych, a zatem również skuteczność proponowanego programu jest uzależniona od spełnienia następujących warunków:

· precyzyjną demonstracja wykonywaną przez logopedę/ nauczyciela poprzedza wykonanie danego zadania. Potem ćwiczenie wykonywane jest wspólne z dzieckiem a następnie dziecko podejmuje próbę samodzielnie,
· Twarz osoby demonstrującej musi znajdować się mniej więcej na wysokości twarzy osoby odbierającej instrukcje. Dobra widoczność narządów artykulacyjnych osób ćwiczących, pozwala na bieżące ich porównywanie i szybką korektę.
· Właściwa częstotliwość utrwalania zdobytych umiejętności jest warunkiem sukcesu. Wybrane ćwiczenia należy powtarzać codziennie w różnych sytuacjach.
· Atrakcyjność prowadzonych ćwiczeń jest przeciwwagą dla ich monotonności. Powtarzania tych samych ćwiczeń jest dla dziecka męczące. Dlatego należy wprowadzać urozmaicenia w sposobach prowadzenia zajęć i stosować dużą liczbę różnorodnych pomocy.,
· Pochwała jest jednym z najskuteczniejszych bodźców do pracy.
· Najskuteczniejsza jest praca w małej grupie, zwłaszcza na początku wprowadzania ćwiczeń, dlatego należy w miarę możliwości wybierać tę formę organizacji. Liczebność dzieci w pracy grupowej: im młodsze dzieci tym mniejsza ich liczba przewidziana do pracy.

Czas prowadzenia ćwiczeń dla dzieci 3, 4 letnich- do 5 minut ( dłużej, jeśli przebieg przewiduje zmianę postawy ciała), dzieci 5-cio letnie- od 5do 10 minut (dłużej, jeśli przebieg przewiduje zmianę postawy ciała).

· W prowadzeniu ćwiczeń warto współpracować z logopedą, który będzie służył nauczycielom radą i pomocą w organizacji zajęć w zakresie metod, technik, form i pomocy wykorzystywanych do pracy.
· Ćwiczenia należy modyfikować w zależności od wieku dzieci. Jest wiele ćwiczeń, które można utrudnić dodając pewne elementy, albo też ułatwić ujmując inne elementy.
· Przedłużeniem pracy profilaktycznej z dzieckiem w przedszkolu powinny być ćwiczenia prowadzone na terenie domu rodzinnego.[2]

II. CELE GŁÓWNE I SZCZEGÓŁOWE

Celem głównym programu jest stymulacja rozwoju mowy i wszechstronne usprawnianie funkcji mowy wszystkich dzieci uczęszczających do przedszkola. „Pod pojęciem stymulacji rozwoju mowy rozumie się takie zachowania językowe dorosłych opiekunów dziecka, które sprzyjają kształtowaniu jego mowy oraz pobudzają je do mówienia. Termin ten oznacza, że poprzez odpowiednie wzorce językowe, postawy, styl i atmosferę wychowawczą dąży się do stworzenia optymalnych warunków do rozwoju mowy dziecka”.[3]

Celem wychowawczym programu jest przede wszystkim wzmacnianie poczucia własnej wartości, dzięki podniesieniu sprawności językowej.

Cele szczegółowe:

· podniesienie sprawności aparatu artykulacyjnego,
· usprawnianie aparatu oddechowego,
· poszerzanie słownictwa czynnego i biernego,
· ćwiczenie umiejętności rozumienia, uwagi słuchowej oraz koncentracji na wykonywanym zadaniu,
· doskonalenie umiejętności językowych poprzez: ćwiczenia słownikowe, ćwiczenia w konstruowaniu zdań, rozwijanie mowy opowieściowej, podtrzymywanie spontanicznej aktywności słownej,
· rozwijanie słuchu fonematycznego, poczucia rytmu,
· podnoszenie sprawności w zakresie motoryki małej i dużej,
doskonalenie percepcji i pamięci słuchowej, kształcenie wrażliwości słuchowej,

Program ma również na celu zwiększenie świadomości rodziców i pozyskanie ich do pracy nad stymulowaniem rozwoju mowy dzieci.

III. METODY I FORMY PRACY

Metody:

· słowne: instrukcja, objaśnienia, rozmowa,
· czynne: samodzielnych doświadczeń, zadań stawianych do wykonania,
· percepcyjne: obserwacja, pokaz,
· logopedyczne: ćw. oddechowe, fonacyjne, artykulacyjne, usprawniające motorykę narządów mowy, słuchowe,

Formy zajęć:

· indywidualna,
· grupowa,
· zbiorowa,

Środki dydaktyczne:

Proponuję zorganizowanie „kuferka logopedycznego”, który będzie zawierał pomoce do zabaw i ćwiczeń logopedycznych, między innymi: lusterka, słomki, piłeczki ping-pongowe, balony, wiatraczki, piórka, przyrządy do puszczania baniek mydlanych, obrazki do ćwiczeń artykulacyjnych i inne środki wg pomysłów własnych.

IV. ETAPY REALIZACJI PROGRAMU

Program będzie realizowany w następujących etapach:

- analiza przeprowadzonego przesiewowego badania logopedycznego z zastosowaniem kwestionariusza obrazkowego wg. G. Demel, badającego także sprawność narządów artykulacyjnych, prawidłowość sposobu oddychania,

- zapoznanie rodziców z założeniami programu profilaktycznego,

- organizowanie ćwiczeń profilaktycznych prowadzonych przez nauczycieli i logopedów w poszczególnych grupach,

- przeprowadzenie w ramach WDN warsztatu dla nauczycieli z zakresu profilaktyki wad wymowy,

- dostarczanie rodzicom wiadomości z zakresu rozwoju mowy i profilaktyki wad wymowy,

- konsultacje logopedyczne z rodzicami,

V. PLANOWANE EFEKTY

Dzięki zawartym w Programie Profilaktyki Logopedycznej ćwiczeniom dziecko poszerzy zasób swojego słownictwa, podniesie sprawność narządów artykulacyjnych a także utrwali właściwy tor oddychania. Dzięki poprawie wymowy będzie sprawniej komunikować się z otoczeniem.

Przewidywane efekty podejmowanych działań mogą być osiągnięte w różnym stopniu, przez poszczególne dzieci, z uwagi na różny stopień utrwalenia wady wymowy. Planowanymi efektami są również:

- aktywizacja nauczycieli w zakresie dbałości o poprawną i wyrazistą wymowę,

- wspieranie nauczycieli w udzielaniu pomocy psychologiczno- pedagogicznej,
- poszerzenie warsztatu pracy o nowe ćwiczenia i zabawy logopedyczne,

- zwiększenie świadomości rodziców i pozyskanie ich do pracy nad stymulowaniem rozwoju mowy dzieci,

- zapewnienie dzieciom lepszego startu w szkole poprzez minimalizowanie występowania wad wymowy,

VI. EWALUACJA

Ocena skuteczności programu będzie dokonywana na podstawie obserwacji rozwoju mowy dzieci. W celu doskonalenia podjętych działań, należy dokonać sprawdzenia ich skuteczności i przydatności w odniesieniu do zamierzonych celów. Proces ten odbędzie się poprzez: ponowną ocenę rozwoju mowy dzieci, indywidualne rozmowy z rodzicami, dokonanie analizy wyników i sporządzenie propozycji zmian na kolejny rok szkolny

VII. PROPOZYCJE PROFILAKTYCZNYCH ĆWICZEŃ LOGOPEDYCZNTCH: ODDECHOWYCH, FONACYJNYCH,
ODDECHOWO –FONACYJNYCH, MOTORYKI NARZĄDÓW MOWY

· ĆWICZENIA ODDECHOWE – cel, zadania, sposób prowadzenia

W czasie mówienia powietrze wdychane jest głównie ustami, a wydychane ustami lub nosem, w zależności od wypowiadanych dźwięków. Prawidłowy oddech podczas wypowiedzi, to rytmiczny szybki wdech, oraz powolny długi wydech, podczas którego odbywa się wypowiedź. Nieprawidłowym oddychaniem, często obserwowanym u dzieci w wieku przedszkolnym, jest nawykowe oddychanie przez usta. Niesie one poważne konsekwencje dla rozwoju dziecka. Zarówno w dzień i podczas snu dziecko powinno oddychać przez nos.

Ćwiczenia oddechowe stanowią podstawę wszystkich kolejnych ćwiczeń wspomagających mowę. Stosujemy je w celu:

- zwiększenia pojemności płuc,

- kształtowania ruchów przepony,

- uczenia ekonomicznej gospodarki powietrzem w czasie mówienia,

- różnicowania fazy oddychania: wdech i wydech,

- pomocy w terapii nieprawidłowego oddychania i niepłynności mówienia,

Z racji tego, że ćwiczenia oddechowe wyciszają i uspakajają organizm, są doskonałym wstępem do odbywających się po nich oddziaływań. Procesowi oddychania służą ćwiczenia wykonywane w różnych pozycjach: stojącej, leżącej, siedzącej. Najlepszą sytuację do prowadzenia ćwiczeń oddechowych stanowi pobyt w ogrodzie przedszkolnym. Optymalny czas do prowadzenia ćwiczeń oddechowych stanowi poranek. W ćwiczeniach oddechowych nie uczestniczą dzieci przeziębione.

PRZYKŁADY ĆWICZEŃ ODDECHOWYCH

· wąchanie kwiatków: dzieci mogą wąchać żywe kwiaty lub na niby kwiatki z bibuły. Powoli wciągają powietrze nosami i równie powoli robią wydech,
· huśtanie misia na brzuchu: dziecko leży na plecach z położoną na brzuchu książką a na niej siedzącym misiem. Dziecko robi wdech a następnie wydech i obserwuje zmianę położenia misia,[4]
· odśnieżanie: kulki z waty imitującej śnieg są usypanie w kształcie góry na środku planszy z narysowaną ulicą, zadaniem dziecka jest przeniesienie ich w inne miejsce, poza ulice w następujący sposób: chwycić słomką kulki na wdechu i wydmuchać je na wydechu,
· jesienne porządki: przenoszenie liści (ze skrawków papieru) za pomocą słomki poza plansze z ogrodem,
· w pozycji leżącej głęboki wdech, zatrzymanie na chwilę powietrza, następnie szybki wydech,
· postawa wyprostowana, ręce wzdłuż tułowia:
- wdech połączony z odwróceniem ramion (dłonie do przodu),
- wydech – nawrócenie ramion (dłonie do tyłu),
· dziecko ustawia się w rozkroku, kładzie ręce na biodrach, w czasie wdechu łokcie odchylają się ku tyłowi, w czasie wydechu- przesuwają się do przodu,
· dziecko wykonuje ćw. z unoszeniem rąk:

- wdech- unoszenie rąk,
- wydech – opuszczanie rąk,

· dziecko stojąc wyprostowane unosi ramiona tak wysoko, jak tylko jest to możliwe, następnie zgina kolana i pochyla się luźno do

przodu, głośno wydmuchując powietrze,

· dziecko siedzi ze skrzyżowanymi nogami, kładzie ręce na karku, głowę odchyla do tyłu i wykonuje wdech, następnie pochyla górna

część ciała do przodu i wydmuchuje powietrze,

· słoneczko: dzieci stoi wyprostowane i wykonuje głęboki wdech unosząc ręce do góry. Prowadzący wypowiada słowa: „Słonko wschodzi coraz wyżej” a dzieci wznosi się na palce; kiedy mówi „ A zachodzi coraz niżej”- dzieci znowu wykonują wdech, zginają kolana, pochylają się luźno ku przodowi,
· wesołe wiatraczki: dzieci przybliżają do ust wiatraczki i dmuchają, po czym wyciągają przed siebie ręce z kręcącymi się wiatraczkami.
Obserwujemy, który wiatraczek kręci się najdłużej,
· zdmuchiwanie płomienia świecy (najpierw z dużą siłą z bliska, potem z dużej odległości),
· dmuchanie na piórko, watkę. Obserwowanie, które piórko/ watka utrzyma się dłużej w powietrzu.
· rozdmuchiwanie słomką materiałów sypkich na gładkiej powierzchni, aby ułożyć wzorek,
· rozdmuchiwanie słomką materiałów sypkich na chropowatej powierzchni, aby ułożyć wzorek,
· rozdmuchiwanie papierowych kulek znajdujących się w foremce, lub na talerzyku,,
· bąbelki: dmuchanie w zamoczoną w wodzie rurkę na zmianę: długo – krótko – jak najdłużej, słabo – mocno – bardzo mocno,
· dmuchanie na lusterko o obserwowanie, jak pokrywa się parą wodną,
· zimne dłonie: dzieci słuchają wierszyka, kiedy usłyszą „uhu ha” chuchają na dłonie,
„Zimnie ręce”
Uhu ha, uhu ha,
mroźną zimę mamy.
Nasze ręce mocno zmarzły,
więc na nie chuchamy.
Uhu ha, uhu ha.
Zimne ręce ciągle mamy,
nie rozgrzane wcale.
Jeszcze sobie podmuchamy
na ten, i na ten palec.
Uhu ha, uhu ha.
Żeby ręce nam nie zmarzły,
to na nie chuchamy.
Uhu ha, uhu ha.
· zdmuchiwanie z talerza owoców jarzębiny,
· wyścigi na torze: zadaniem dziecka jest przeprowadzić przez tor (z klocków, lub narysowany) mały samochodzik,
· mecz ping – pongowy: zadaniem dziecka jest dmuchać na piłeczkę w taki sposób, aby wbić gole w bramkę (kubek),
· toczenie kul śniegowych: dziecko dmuchając przez słomkę (po narysowanym torze) przeprowadza kulę śniegową do mety,
· domek z kart: zdmuchiwanie domku zbudowanego z kart,
· dmuchanie na łódki pływające w misce z wodą,
· dmuchanie na chusteczkę: dziecko trzyma chusteczkę za jeden róg, wyciąga ręką tak aby chusteczka znajdowała się na wysokości jego ust i dmucha,
· wprowadzanie psa dom budy: do zbudowanej z klocków budy wprowadzanie dmuchając papierowego piska,
· rozdmuchiwanie przez słomkę farby,
· dmuchanie na płomień świecy w taki sposób, aby: wyginał się ale nie zgasł, drgał rytmicznie,
· balonik: naśladowanie nadmuchiwania balonu; wydmuchiwanie powietrza powinno się odbywać powoli, gdyż inaczej balon pęknie,
· w prowadzanie myszki do norki: dmuchając przez słomkę należy wprowadzić do norki (z klocków) papierową myszkę,

· ĆWICZENIA FONACYJNE I ODDECHOWO- FONACYJNE – cel, zadania, sposób prowadzenia

Celem ćwiczeń fonacyjnych i oddechowo- fonacyjnych jest: zmniejszenia napięcia mięśni krtani, umiejętne włączanie rezonatorów głosowych podczas mówienia, ustalanie wysokości i natężenia głosu właściwe dla danej osoby

U dzieci w wieku przedszkolnym wprowadzamy tylko pewne elementy ćwiczeń fonacyjnych . Ćwiczenia fonacyjne powinny trwać krótko, w trakcie stosując przerwy aby nie przeciążyć mięśni krtani.

PRZYKŁADY ĆWICZEN FONACYJNYCH I ODDECHOWO – FONACYJNYCH

· Dzieci mruczą przez nos- jakby wydłużając wymowę m lub n. Do przedłużonego mmmm dodajemy samogłoski:

mmma, mmme, mmmu, mmmi, mmmo,

- albo zaczynamy od samogłoski kontynuując dalej spółgłoską nosową:

ammm, emmm, ummm, immm, ommm,

- możemy też samogłoski włączyć w ciąg wypowiadanej z przedłużeniem spółgłoski nosowej:

mmmammm, mmmemmm, mmmummm, mmmimmm,

Do wstępnych ćwiczeń fonacyjnych można wykorzystać wiersze: „Miś i miodek”, „Kto mruczy?”, „Mniam, mniam”, „Mówiąca lala”

„Miś i miodek”[5]

Mały misio, bury misio

bardzo lubi miodek,

gdy na spodku jest smakołyk,

wylizuje spodek.

Gdy pochyla się nad spodkiem,

miodu zapach czuje,

misiek cichutko, równomiernie,

długo pomrukuje:

- Mmm…, mmm…*

Gdy miś widzi ule z miodem-

niestraszne mu pszczoły,
miś wyjada miodek z ula,
jest przy tym wesoły.

Gdy pochyla się nad spodkiem,

miodu zapach czuje,

misiek cichutko, równomiernie,

długo pomrukuje:

- Mmm…, mmm…*

Pszczółki znają już niedźwiadka

i żalu nie mają,

bo miś bardzo lubi miodek,
więc mu miodek dają.

Leży sobie w swojej gawrze
najedzony misiek,
a tu śnią mu się pasieki
pełne słodkich misek.

Słychać tylko cichy pomruk

z pieczary łasucha.

Jak radośnie mruczy misiek,
uważnie posłuchaj:

- Mmm…, mmm*

„Kto mruczy”? [6]

Mały kotek wskoczył

na babci kolana,

mruczy, by tu zostać

do samego rana:

- Mmm…, mmm…*

A gdy kotek widzi

miskę pełną mleka,

głośno sobie mruczy,

z wypiciem nie zwleka:

- Mmm…, mmm…,

Także duże misie

śnią o plastrach miodu,

mruczą bardzo głośno

i nie czują głodu:

- Mmm…, mmm…*

Kiedy bure misie

są w pobliżu ula,

przyjemn

e mruczenia

aż pszczółki rozczula:
- Mmm…, mmm…*

Bardzo grzeczne dzieci,
aby mówić pięknie,
na ćwiczeniach mruczą
przyjemnie i dźwięcznie
- Mmm…, mmm*

Ćwiczymy powtórnie
mruczenie cichutkie,
niech będzie i długie,
i bardzo równiutkie:
- Mmmm, mmm…*
W miejscach oznaczonych (*) dzieci powtarzają za prowadzącym mmm…, mmm… Głoska (m)powinna być wypowiadana cicho z jednakową głośnością i jak najdłużej na jednym wydechu. Podczas mruczenia dzieci przykładają opuszki palców do skrzydełek nosa i kontrolują ich delikatne drganie.

„Mniam, mniam” [7]

Na śniadanie mleczko mam.
- Mniam, mniam*

A do mleczka płatki dam.
- Mniam, mniam.*

Zjem śniadanko pyszne sam.
- Mniam, mniam.*

Po nim dużo siły mam.
- Mniam, mniam*

Na obiadek zupkę mam.
- Mniam, mniam.*

Całą zupkę zjem wnet sam.
- Mniam, mniam.*

Potem pyszny deser mam.
- Mniam, mniam.*

Na kolacje kaszkę mam.
Mniam, mniam.*

Dżemu do niej trochę dam.
Mniam, mniam.*

Potem dziwne sny ja mam.
Mniam, mniam.*

Śnie, że wszystko zjadam sam.
Mniam, mniam*

Duży brzuszek we śnie mam.
- Mniam, mniam*

U lekarza byłem sam.
- Mniam, mniam*

Na łakomstwo leki mam.
- Oj, nie mniam*

W miejscach oznaczonych (*)

„Mówiąca lala” [8]
Lalę dostała
Olunia mała.
Ładną ma buzię
ta nowa lala.

Buzię otwiera,
oczy zamyka.
Gdy nią poruszyć
to gra muzyka:
- Mamam, mama-mama, mama.
- Mama, mama- mama, mama.*

Cieszy się Ola
i tuli lalę.
Oddać zabawki
już nie chce wcale.

Lala jest ładna
i oczy zamyka,

gdy nią poruszyć,
to gra muzyka:
- Mamam, mama-mama, mama.
- Mama, mama- mama, mama.*

Włożyła Ola
lalę do wózka,

a mamę Olę

spać do jej łóżka.

Lecz Ola wcale
nie chce jeszcze spać,
potrząsa wózkiem,
lala będzie grać:

- Mamam, mama-mama, mama.
- Mama, mama- mama, mama.*

- Jeśli tak płacze
moja córeczka,
- to muszę wyjąć
córkę z łóżeczka.

Bierze Olunia
już swoją lalę,
a tutaj słychać
płacze i żale:

- Mamam, mama-mama, mama.
- Mama, mama- mama, mama.*

Tuli swą lalę
mocno więc Ola,
a tutaj lala
ciągle tak woła:
- Mamam, mama-mama, mama.
- Mama, mama- mama, mama.*

Pod kołdereczkę

lalę włożyła
i bardzo mocno

ją przytuliła.

Teraz dziewczynki

mocno sobie śpią,
lecz nie wiadomo,

o czym obie śnią.
Tylko czasami
ich głęboki sen
przerywa lali
cichy refren ten:
- Mamam, mama-mama, mama.
- Mama, mama- mama, mama.*

W miejscach oznaczonych (*) dzieci naśladują glos lali: Mama, mama-mama, mama. Wyróżniają głoskę (m) nieco dłużej.

· modulowanie siły głosu: dzieci mają za zadanie utrzymanie jednostajnego, równego, monotonnego dźwięku opartego na jednej samogłosce np. aaaaaaaaaaaa, oooooooooo, eeeeeeeeee itd. Dźwięk wypowiadany jest na jednym, długim wydechu. W ten sposób dzieci mogą „prześpiewać” wszystkie samogłoski i dające się przedłużyć spółgłoski,
· zabawy szeptem: w ramach ćwiczeń fonacyjnych stosujemy zabawy szeptem np. „głuchy telefon”, „echo” (dziecko woła np. „Ela” a echo odpowiada coraz ciszej),
· naśladowanie w wybranych fragmentach głosów występujących tam pojazdów, zwierząt, przyrody, przedmiotów.

Do ćwiczeń, w których naśladujemy głosy pojazdów, zwierząt, przyrody, przedmiotów można wykorzystać poniższe wiersze.

„Rozpędzony pociąg” [9]

Pędzi pociąg, pędzi
przez lasy i pola,
słychać turkot, furkot
to dudnią wciąż kola.
- Czuk, czuk, czuk…
- Czuk, czuk, czuk…*

Mknie pociąg po torach,
huk rozlega się w lesie,
to stukot wielu kół
w lesie echem niesie.

- Czuk, czuk, czuk…
- Czuk, czuk, czuk…*

Pędzi pociąg przez wioski,
mija lasy i pola,
słychać turkot i furkot,
to dudnią wciąż koła.

- Czuk, czuk, czuk…
- Czuk, czuk, czuk…*

Jadą ludzie pociągiem,
dudni głośno sto kół,
pędzi pociąg szalony,
wiezie uczniów do szkół.
- Czuk, czuk, czuk…
- Czuk, czuk, czuk…*

Mija stacje i pola,
huk rozlega się w lesie,

To dudnienie pociągu

echem w lesie się niesie.
- Czuk, czuk, czuk…
- Czuk, czuk, czuk…*

Coraz słabiej już słychać
pociągowe hałasy,
pociąg jest już daleko,
mija pola i lasy.
- Czuk, czuk, czuk…
- Czuk, czuk, czuk…*

W miejscach oznaczonych (*) dzieci, powtarzają za prowadzącym, naśladując stukot kół pociągu- na jednym wydechu wypowiadają szeptem raz głośniej raz ciszej: czuk, czuk, czuk.

„Stukot dzięcioła” [10]

Dzięcioł na dębie siedzi
i bardzo mocno się biedzi:

- Czemu moje stukanie
brzmi, jak do drzwi pukanie?
- Stuk- puk, stuk-puk, stuk- puk…*

Dlaczego sąsiedzi wszyscy
przestali mi być bliscy?
Dlaczego ptaszki małe
nie odwiedzają mnie wcale?
Mam dla nich tłuste robaki.
Ach, gdzie te ptaki? Gdzie ptaki?